ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ	iii
ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ :Η ΔΙΑΜΑΧΗ	iv
1.1 Αντικειμενικότητα και αλήθεια	iv
1.2 «Ειρηνική Δημοσιογραφία»	v
1.3 Ηγετικά Μ.Μ.Ε.	vi
1.4 Κοινή γνώμη	vii
ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: Η ΚΡΙΤΙΚΗ	viii
ΕΠΙΛΟΓΟΣ	xi
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ	xii

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

            Η παρούσα εργασία θα προσπαθήσει να διερευνήσει την ύπαρξη της αντικειμενικότητας και της αλήθειας, στην δημοσιογραφική κάλυψη πολεμικών συρράξεων, μέσα από τη διαμάχη που παρουσιάζεται στα άρθρα των  David Loyn, Des Freedman, Jake Lynch και Julian Baggini.  Οι τοποθετήσεις  του David Loyn στο “Witnnessing the Truth” προκάλεσε τη συγγραφή των “Witnessing whose truth”  του Freedman, “Journalists need to think: a reply to David Loyn” του Lynch και την φιλοσοφική  προσέγγιση των προαναφερθέντων άρθρων, στο  “The Philosophy of Journalism” του Baggini.

Οι δημοσιογράφοι και τα Μ.Μ.Ε.  αποτελούν το μέσο και το φίλτρο από όπου διέρχονται τα μηνύματα στο κοινό[1]. Ποια είναι τα κριτήρια που θα επιλεγεί μια είδηση, πόσο αντικειμενικά θα παρουσιαστεί και κατά πόσο θα προσεγγισθεί η αλήθεια, αν υπάρχει η απόλυτη αλήθεια, ποιος είναι ο ρόλος των ιδιοκτητών των ειδησεογραφικών καναλιών, κατά πόσο επηρεάζονται από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση, είναι κάποια από τα ερωτήματα που απασχολούν την παρούσα εργασία.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ

Η ΔΙΑΜΑΧΗ

1.1 Αντικειμενικότητα και αλήθεια

Ο Loyn παρουσιάζεται υπέρμαχος της αντικειμενικότητας και της αλήθειας και  θεωρεί oτι είναι δύο χαρακτηριστικά απαραίτητα στους δημοσιογράφους. Το καθήκον των δημοσιογράφων είναι να ανακαλύψουν τι συμβαίνει και να το προβάλλουν στο κοινό, μέσω των παραδοσιακών αξιών οι οποίες είναι η δικαιοσύνη, η αντικειμενικότητα και η ισορροπία.[2] Αντιθέτως ο Lynch δεν συμπεριλαμβάνει την αντικειμενικότητα.[3]

  Το ζήτημα, για τον Loyn, είναι να διαχωρίσει ο δημοσιογράφος τα συναισθήματά του από αυτά των εμπλεκομένων και να δώσει αντικειμενική πληροφόρηση στο κοινό. Πιστεύει ότι ο δημοσιογράφος είναι απλώς «μάρτυρας της αλήθειας», αν και τονίζει ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια.[4] Οπότε ο Freedman διερωτάται, μάρτυρες της αλήθειας η οποία  προέρχεται από ποιους, εφόσον οι δημοσιογράφοι εξαρτώνται  από τις επίσημες πηγές, από τους κυβερνητικούς, τους στρατιωτικούς παράγοντες και από τους ιδιοκτήτες των Μ.Μ.Ε.[5] 

 Η αναζήτηση της αλήθειας απασχολεί τον Lynch, ο οποίος τονίζει ότι είναι απαραίτητη η κριτική σκέψη από τους δημοσιογράφους.[6] Επίσης σημειώνει την διαστρέβλωση ή την παράλειψη σημαντικών γεγονότων εξαιτίας των δημοσιογραφικών συμβάσεων.[7] Μία από αυτές είναι η προβολή του γεγονότος και όχι της διαδικασίας.[8]Ο Freedman σημειώνει ότι οι σημαντικές ειδήσεις προέρχονται από τα κυρίαρχα Μ.Μ.Ε. που δεν χαρακτηρίζονται από αντικειμενικότητα.[9]

Ο Baggini συμφωνεί με τον Loyn πιστεύει ότι υπάρχει αντικειμενική αλήθεια αλλά κρίνει τον Loyn ο οποίος υποπίπτει στον σχετικισμό λέγοντας ότι αυτό που είναι αντικειμενικό για τον ένα δεν είναι αντικειμενικό για κάποιον άλλο.[10] Υποστηρίζει ότι η αντικειμενικότητα προσφέρει «σφαιρικότητα γνώσης» του γεγονότος. Ωστόσο καταλήγει ότι δεν υπάρχει η απόλυτη αλήθεια αλλά η μεγιστοποίηση της αντικειμενικότητας είναι εφικτή και προτείνει ως λύση την ειλικρίνεια.[11]

1.2 «Ειρηνική Δημοσιογραφία»

Η άποψή του Loyn είναι ότι η είδηση είναι «αυτό που συμβαίνει» και πρέπει να καλύπτεται με φαντασία και σκεπτικισμό και το αληθινό ρεπορτάζ δεν μπορεί να έχει σχέση με τα θεωρητικά κατασκευάσματα της ειρηνικής δημοσιογραφίας.[12] Διότι τα γεγονότα δεν τερματίζονται, όταν κλείσουν οι κάμερες, αλλά εξελίσσονται.[13] Οπότε έρχεται σε αντίθεση με την «νέα ορθοδοξία». Πιστεύει ότι ο στόχος του δημοσιογράφου είναι να παρουσιάσει τι πραγματικά συμβαίνει και όχι να περιοριστεί από τις ηθικές αρχές της «ειρηνικής δημοσιογραφίας» με αποτέλεσμα να κατασκευάσει εύληπτες ειδήσεις.[14]

Ο Lynch τονίζει ότι στα πλαίσια «αυτού που συμβαίνει» κατασκευάζονται γεγονότα προκειμένου να καλυφθούν δημοσιογραφικά.[15]Προτείνει τους δημοσιογράφους να υποθάλπουν τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες[16] και να μην αγνοούνται επιμελώς κάποια συγκεκριμένα στοιχεία[17]. Ο Freedman αναφέρει ότι το είδος της δημοσιογραφίας εξαρτάται από την συντεχνία των Μ.Μ.Ε. που λειτουργούν ως «τέταρτη εξουσία»,[18] και την σκεπτικιστική εμπλοκή των πολιτών.[19]

           

1.3 Ηγετικά Μ.Μ.Ε.

   Κατά τον Loyn σημαντικό ρόλο στην παρουσίαση μιας είδησης έχει ο δημοσιογράφος ο οποίος θα πρέπει να αντισταθεί στην υποκειμενικότητά του,[20] στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα του οργανισμού όπου εργάζεται και τέλος να αντιδράσει σε κάθε είδους επίδραση από τους εμπλεκόμενους στα γεγονότα.[21]

 Παρόμοια άποψη έχει και ο Freedman ο οποίος τονίζει ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι ο τρόπος προβολής των πολεμικών συρράξεων που επιβάλλεται από τη συντεχνία των Μ.Μ.Ε.[22] και ότι ο δημοσιογράφος ακολουθεί τον «κώδικα» του ειδησεογραφικού πρακτορείου όπου εργάζεται,[23] το οποίο λειτουργεί με μόνο σκοπό το κέρδος.[24] Ενώ ο Lynch πιστεύει ότι από τους δημοσιογράφους εξαρτάται η μετατροπή της δημοσιογραφίας σε κοινωνικό λειτούργημα[25].

1.4 Κοινή γνώμη

Η άποψη του Loyn είναι ότι οι δημοσιογράφοι απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό οπότε έχει ήδη διαμορφωθεί μια κοινή γλώσσα.[26]  Ο Freedman υποστηρίζει ότι σήμερα η προπαγάνδα των Μ.Μ.Ε. δεν μπορεί να καταστείλει την αντίρρηση εκατομμυρίων ανθρώπων για μια σύρραξη. Κατά τον Freedman το κοινό είναι ικανό να μετατρέψει την δημοσιογραφία σε σκεπτόμενη δημοσιογραφία και όχι όπως υποστηρίζει ο Loyn,  η εμπιστοσύνη του κοινού προς τον επαγγελματισμό του παραδοσιακού δημοσιογράφου.[27]

Ο Lynch τονίζει ότι σπάνια δίνεται «βήμα» στους απλούς ανθρώπους οι οποίοι είναι αντίθετοι στις πολεμικές συρράξεις.[28] Επίσης προβάλλει το «καθορισμένο πλαίσιο» μέσα στο οποίο κινείται κάθε ειδησεογραφικός οργανισμός το οποίο περιορίζει τον ελεύθερο διάλογο και απομακρύνει το κοινό.[29]

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Η ΚΡΙΤΙΚΗ

            Οι απόψεις που παρουσιάζονται και στα τέσσερα άρθρα προκαλούν έντονο προβληματισμό για την αντικειμενικότητα των δημοσιογράφων. Η αντικειμενικότητα θεωρείται μια από της βασικές αρχές της δημοσιογραφίας, στην οποία βασίζεται η επεξεργασία και η προβολή των γεγονότων. Προϋποθέτει μια δίκαιη  αντιμετώπιση των πηγών και «είναι αναγκαίο να διαχωρίζεται το γεγονός από τις προσωπικές απόψεις και τις προκαταλήψεις»[30] του δημοσιογράφου.

 Ωστόσο οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν και το ηθικό καθήκον να ακολουθήσουν τον «κώδικα» των ειδησεογραφικών οργανισμών όπου εργάζονται[31] και τα οποία είναι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην αγορά με σκοπό το οικονομικό και πολιτικό  κέρδος.[32] Οι «ενημερωτικές βιομηχανίες» αποκτούν ολοένα και περισσότερο τη δύναμη να κατασκευάσουν ειδήσεις, για να προσανατολίσουν και να ελέγξουν το κοινό με σκοπό «να προσφέρουν κάτι στον καθένα, ώστε να μη ξεφύγει κανείς».[33]

Η αντικειμενικότητα και η παρουσίαση της αλήθειας αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά  όπως αναφέρει και ο Loyn αλλά κατά πόσο, ο δημοσιογράφος μπορεί να συνδυάσει τις οικονομικοπολιτικες ανάγκες των εργοδοτών του, τα συμφέροντα των πηγών του, τις απαιτήσεις του κοινού  και τα δικά του πιστεύω,  ώστε να καταγράψει από τη σωστή θέση[34]  τα γεγονότα είναι ένα ζητούμενο. Αν και πράγματι πρέπει να είναι μάρτυρας της αλήθειας θα πρέπει να αποφασίσει  από ποια «τάξη» την αλήθεια, όπως αναφέρει ο Freedman, θα παρουσιάσει την είδηση. Επίσης θα πρέπει να ανακαλύψει και την καλύτερη οπτική του γεγονότος γιατί όπως τονίζει ο Baggini υπάρχουν πολλές πραγματικές καταγραφές. Παρόμοια άποψη έχει και ο Lippmann ο οποίος δηλώνει ότι οι ειδήσεις δεν είναι ο καθρέπτης των γεγονότων αλλά μιας οπτικής γωνίας των γεγονότων που έχουν αναρριχηθεί από ένα πλήθος άλλων γεγονότων.[35]

Τελικά λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παραπάνω παράγοντες ο δημοσιογράφος ίσως να πρέπει να προσαρμόσει την «ειρηνική» και την «πολεμική» δημοσιογραφία σε ένα νέο μονοπάτι που θα οδηγείται από την ειλικρίνεια. Η ειλικρίνεια όπως την καταγράφει ο Baggins ίσως αποδώσει τα γεγονότα όσο το δυνατό πιο κοντά στην πραγματικότητα.

Παρόλα αυτά τίθεται το ερώτημα, τελικά ποιος είναι ο σκοπός της δημοσιογραφίας και για ποιο λόγο τόσοι πολεμικοί ανταποκριτές έχουν σκοτωθεί στα πεδία μάχης. Αν πραγματικά ο δημοσιογράφος πρέπει να συνυπολογίσει όλους τους παραπάνω παράγοντες την στιγμή που εμπλέκεται στις μάχες[36] τότε ή δεν θα υπήρχε η εικόνα ή θα έπρεπε ένα οργανωμένο συνεργείο να αναδιαμορφώνει τις εικόνες και τελικά να εκλείψουν οι απευθείας μεταδόσεις. Ίσως θα ήταν καλύτερα το κοινό να επιλέξει ποιο μέσο θα εμπιστευτεί για την ενημέρωσή του και επίσης να αποφασίσει εάν πραγματικά θέλει να αντιληφθεί με αμεσότητα την κρίσιμη κατάσταση των γεγονότων[37] ή να απολαύσει από τον καναπέ του την ωραιοποιήσει  μιας μάχης.[38] Ωστόσο ποιο μέσο μπορεί να επιλέξει όταν υπάρχει μια συναίνεση μεταξύ των ηγετικών Μ.Μ.Ε. τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν και τα υπόλοιπα.[39] Συνήθως το μέσο που επιλέγει το κοινό είναι η τηλεόραση η οποία επηρεάζεται από την κοινωνική και πολιτική κατάσταση μέσα στην οποία λειτουργεί.[40]  Οπότε δημιουργείται αδιέξοδο για το ποσοστό του κοινού που πραγματικά ενδιαφέρεται να ενημερωθεί.[41]

Ίσως τελικά ο ρόλος του πολεμικού ανταποκριτή, διότι σε αυτόν αναφέρεται ο Loyn, να είναι η παίδευση του κοινού στην σκληρή πραγματικότητα με τίμημα την υψηλή η την χαμηλή τηλεθέαση και την προτροπή να ενημερωθεί για να φθάσει στην ουσία που κρύβεται πίσω από την προβαλλόμενη εικόνα. Διότι οι πόλεμοι υπάρχουν ακόμη και όταν οι τηλεθεατές κλείσουν την τηλεόραση.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η έρευνα της παρούσας εργασίας επιδίωξε να αναδείξει την αντικειμενικότητα των δημοσιογράφων δια μέσου της συλλογής δεδομένων που προέρχονταν από τέσσερα άρθρα. Συμπερασματικά η διαμόρφωση της ειδησεογραφίας οφείλεται στην προσωπική στάση του δημοσιογράφου και  στα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα των ηγετικών Μ.Μ.Ε. και σε μικρότερο ποσοστό στο κοινό.

Εν κατακλείδι, αποδεικνύεται  ότι ο ρόλος των δημοσιογράφων διαμορφώνεται από πολλές παραμέτρους και είναι καταλυτικός στη διαμόρφωση της ειδησεογραφίας. Ίσως δεν μπορεί να λυθεί το ζήτημα της αντικειμενικότητας και της αλήθειας αλλά όπως αναφέρει και ο Graig είναι προτιμότερο να γίνεται συζήτηση, προκειμένου να αλλάξει το ρου του πολιτισμού[42] οπότε και της δημοσιογραφίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Craig, E. (2002). PHILOSOPHY A Very Short Introduction. N. York: Εκδόσεις Oxford

Curran, J. και  Gurevitch, M. (2009). «Υπέρ της αντικειμενικότητας». Στο  Μ.Μ.Ε. και Κοινωνία. Αθήνα:Εκδόσεις Πατάκη. Σελ.318-341.

Horkheimer, M. (1984). Τέχνη και μαζική κουλτούρα. Αθήνα :Εκδόσεις Ύψιλον.

Κοβατς, Μπ. Και  Ροζενστιλ, Τ. (2004). Εισαγωγή στη δημοσιογραφία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτης.

Κομίνης, Λ. (2002).  Από την πένα στην οθόνη…και η χαμένη τιμή της ενημέρωσης. Αθήνα:Εκδόσεις Πατάκη.

Lippmann, W. (1989). Η φύση των ειδήσεων. Αθήνα :Εκδόσεις  Αλεξάνδρεια.

ΜακΚόμπς, Μ., Εινσιντελ, Ε., Ουιβερ, Ν. (1996).  Τα μέσα  μαζικής ενημέρωσης και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Αθήνα : Εκδόσεις Καστανιώτη.

ΜακΚουέιλ, Ντ. Και Βινταλ, Σβεν (2001). Σύγχρονα μοντέλα επικοινωνίας. Αθήνα : Εκδόσεις Καστανιώτη.

Παπαθανασόπουλος, Σ. (1997). Η Δύναμη της τηλεόρασης. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

Τσόμσκι, Ν.(1997). Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής.

Αθήνα: Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Baggini J (2003). “The Philosophy of Journalism”, http://www.opendemocracy.net/content/articles/PDF/1218.pdf. (Τελευταία προσπέλαση 12/10/2011)

Freedman D (2003). “Witnessing whose truth” ,  http://www.opendemocracy.net/content/articles/PDF/1037.pdf. (Τελευταία προσπέλαση 12/10/2011)

Loyn D (2003). “Witnnessing the Truth”, http://www.opendemocracy.net/content/articles/PDF/993.pdf. (Τελευταία προσπέλαση 12/10/2011)

Lynch J (2003). “Journalists need to think: a reply to David Loyn”, http://www.opendemocracy.net/content/articles/PDF/1007.pdf. (Τελευταία προσπέλαση 12/10/2011)

---

[1] ΜακΚουεϊλ(2001:208-220).

[2] Loyn(2003:1).

[3] Lynch(2003:5).

[4] Loyn(2003:4).

[5] Freedman(2003:1).

[6] Lynch(2003:1).

[7] Lynch(2003:2).

[8] Lynch(2003:4).

[9] Freedman(2003:3).

[10] Baggini(2003:2).

[11] Baggini(2003:3).

[12] Loyn(2003:1).

[13] Loyn(2003:4).

[14] Loyn(2003:2).

[15] Lynch(2003:5).

[16] Lynch(2003:4).

[17] Lynch(2003:5).

[18] Freedman(2003:2).

[19] Freedman(2003:1).

[20] Loyn (2003:4).

[21] Loyn (2003:3).

[22] Freedman(2003:1).

[23] Freedman(2003:2).

[24] Freedman(2003:3).

[25] Lynch(2003:6).

[26] Loyn (2003:4).

[27] Freedman(2003:3).

[28] Lynch(2003:2).

[29] Lynch(2003:3).

[30] Κομίνης(2002:97-107).

[31] Τσομσκι(1999:16).

[32] ΜακΚομπς κ.ά.(1996:123-135).

[33] Horkheimer(1984:67).

[34] Craig(2002:4).

[35] Lippmann(1989:46-47).

[36] Curran&Gurevitch(2009:319).

[37]  Κοβατς&Ροζενστιλ(2004:21).

[38] ΜακΚομπς κ.ά.(1996:27-31).

[39] ΜακΚομπς κ.ά.(1996:153).

[40] Παπαθανασόπουλος(1997:237).

[41] Κοβατς&Ροζενστιλ(2004:22).

[42] Graig(2002:5).