ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ	iii
1. Λειτουργική θεωρία	iii
2. Κίνημα Αγανακτισμένων	iv
2.1 Κίνημα Αγανακτισμένων και Μ.Μ.Ε.	vii
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ	viii
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ	x

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα εργασία θα προσπαθήσει να διερευνήσει το κίνημα των Αγανακτισμένων, στον Ευρωπαϊκό χώρο[1], το οποίο αποτελεί το νέο φαινόμενο των καιρών και ένα νέο τρόπο διαμαρτυρίας προς την καθεστηκυία τάξη υπό το πρίσμα της Λειτουργικής θεωρίας. Η επιλογή της συγκεκριμένης θεωρίας δεν προϋποθέτει την ορθότερη ανάλυση  του κινήματος των Αγανακτισμένων διότι και οι Θεωρίες των Συγκρούσεων και της Συμβολικής Διάδρασης θα ήταν δυνατό να προσεγγίσουν το κίνημα επειδή καμία δεν αποτελεί νόμο αλλά μια κοινωνιολογική τοποθέτηση. Μέσω της Λειτουργικής Θεωρίας θα επιχειρηθεί η διάγνωση του χαρακτήρα του κινήματος, η εξήγηση της διαδικασίας της γέννησης και της εξέλιξης των Αγανακτισμένων όπως και η ερμηνεία των προαναφερθέντων.

1.Λειτουργική Θεωρία

            Στις αρχές του 20^ου αιώνα το θεωρητικό ρεύμα του λειτουργισμού επηρέασε τις κοινωνικές επιστήμες με κύριο εκπρόσωπο τον Talcott Parson. Ο δομικός λειτουργισμός έχει τις βάσεις του, στους κοινωνιολόγους Comte, Spencer και Durkheim.

Οι βασικές αρχές του δομολειτουργισμού είναι η κανονιστική αντίληψη για την κοινωνική ισορροπία, η χρήση ερμηνευτικού προτύπου του βιολογικού οργανισμού και η έννοια της κοινωνικής λειτουργίας. Ο Parson υποστήριξε ότι αν ταυτιστεί ένας ανθρώπινος οργανισμός με ένα κοινωνικό σύστημα θα υπάρξουν ομοιότητες και οι ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού θα ικανοποιηθούν από τα μέρη που αλληλοσυνδέονται. Το ίδιο συμβαίνει σε ένα κοινωνικό σύστημα το οποίο πρέπει να ικανοποιεί κάποιες ανάγκες για να επιβιώσει[2]. Οι ανάγκες είναι η διατήρηση προτύπων, η προσαρμογή, η ενσωμάτωση και η επίτευξη στόχων. Η μεθοδολογική προσέγγιση του Parson περιορίζει την ατομική δράση και αποζητά έναν κόσμο στον  οποίο δεν θα γίνεται καμία αλλαγή στο εσωτερικό του οπότε θα είναι απόλυτα ισορροπημένος[3].

Ο Merton ασπάζεται τον δομολειτουργισμό αλλά για να αντεπεξέλθει στην «καμία αλλαγή» του Parson προσδιόρισε την ύπαρξη δύο αντίθετων ζευγαριών, το πρώτο είναι οι «έκδηλες» και οι «λανθάνουσες»[4] λειτουργίες. Το δεύτερο είναι οι «ευλειτουργίες» και οι «δυσλειτουργίες»[5] οι οποίες πρωτοαναφέρονται από τον κοινωνιολόγο Marion Levi[6]. Ο Merton καθιέρωσε τις «θεωρίες του μέσου βεληνενούς»[7] υποστήριξε ότι τις «έκδηλες» λειτουργίες οι άνθρωποι τις αναμένουν, αντίθετα οι «λανθάνουσες» δεν προγραμματίζονται και σε αυτές δίνει τη μέγιστη βαρύτητα ώστε να αναζητήσει τις κοινωνικές συνθήκες που ωθούν σε τέτοιου είδους λειτουργίες και ταυτόχρονα να διεισδύσει στην λειτουργία της κοινωνίας. Επίσης πιστεύει ότι κάποια μέρη του κοινωνικού συστήματος δεν είναι αναγκαία για την κοινωνική ισορροπία και ότι οι αλλαγές μπορούν να ληφθούν ως εξέλιξη της κοινωνίας προς το καλύτερο[8].

2. Κίνημα Αγανακτισμένων

Το κίνημα των Αγανακτισμένων ξεκίνησε από τη Μαδρίτη εξαιτίας των συνθημάτων που ανέβηκαν στο Facebook και στο Twitter τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα την συγκέντρωση χιλιάδων διαδηλωτών μπροστά από το Κοινοβούλιο. Το κίνημα διαμαρτυρήθηκε για την υψηλή ανεργία, την πολιτική κρίση, την λιτότητα και τις περικοπές στον προϋπολογισμό. Το κίνημα αποτελούνταν από πολλές κατηγορίες του πληθυσμού της Ισπανίας[9].

            Κατά τον Parson το κίνημα αποτελείται από άτομα τα οποία δεν υπακούουν στα ισχύοντα θεσμικά πρότυπα και δημιουργούν μια ομάδα η οποία χαρακτηρίζεται από μια παρεκκλίνουσα υποκουλτούρα[10]. Μέσα από την ομάδα η οποία χαρακτηρίζεται από την οργάνωση, τον ηγέτη και την ιδεολογία που αναπτύσσεται τα άτομα δρουν προστατευμένα[11]. Εκτός από τις παραπάνω προϋποθέσεις οι οποίες χαρακτηρίζουν ένα επιτυχημένο κίνημα ο Parson αναφέρει ως τέταρτη προϋπόθεση την σταθερότητα της δομής της εξουσίας από την οποία εξαρτάται η επιτυχία του κινήματος[12].  Το κίνημα των Αγανακτισμένων όπως διαμορφώθηκε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες γνώρισε παροδική επιτυχία διότι η κρατική εξουσία δεν παρουσίαζε σταθερότητα. Τα άτομα που συμμετέχουν δεν εντάσσονται σε συγκεκριμένες ομάδες προέρχονται από μια δεξαμενή ενεργών πολιτών και είχαν έντονο το αίσθημα της «σχετικής αποστέρησης» το οποίο κατά τον Parson αποτελεί την κινητήρια δύναμη των ατόμων ή των ομάδων[13].

Τα κινήματα των Αγανακτισμένων, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης δηλώνοντας την αγανάκτηση για την περιορισμένη δυνατότητα «κατανάλωσης» αλλά και για την πολιτική κατάσταση της εκάστοτε χώρας η οποία περιόριζε το βιοτικό καθεστώς. Τα κινήματα δεν δημιουργήθηκαν για να αντιδράσουν σε «ουσιαστικά»[14] προβλήματα αλλά για την οικονομική κατάσταση. Κάτω από αυτό το πρίσμα μπορεί να ειπωθεί ότι τα κινήματα αποτελούσαν την μικρογραφία της κοινωνίας στην οποία αντιτίθονταν λόγω «σχετικής αποστέρησης» οπότε και ήταν αναπόφευκτη η τελική επικράτηση του συστήματος-κοινωνία η οποία κατάφερε να τα αφομοιώσει και να επαναφέρει την ισορροπία.

 Το σύστημα για να αντιμετωπίσει τις δυσλειτουργίες εφαρμόζει μηχανισμούς - όπως έθιμα, παραδόσεις, αξίες -και καθιερώνει θεσμούς -όπως θρησκεία εκπαίδευση-  με τους οποίους τα άτομα έρχονται σε επαφή μέσα από τις δομές όπως εκκλησία, σχολείο οικογένεια αλλά και μέσα από την κοινωνικοποίηση. Το κίνημα των Αγανακτισμένων αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από τα άτομα τα οποία έχουν ασπαστεί τους παραπάνω θεσμούς και δομές και διαμορφώνουν μια μικροκοινωνία η οποία δημιουργήθηκε για να «ξεχωρίσει» και ίσως να οδηγήσει το κοινωνικό σύνολο[15].  

Το κίνημα ως υποσύστημα του συστήματος-κοινωνίας προκάλεσε κοινωνική δυσλειτουργία η οποία έπρεπε άμεσα να απαλειφθεί διότι απειλούσε την κοινωνική ισορροπία[16]. Η συγκέντρωση ανθρώπων, τόσων πολλών και διαφορετικών κατηγοριών, οφείλονταν σε παράγοντες προσωπικούς κοινωνικοπολιτικούς και οικονομικούς.

Το κοινωνικό σύστημα προσπάθησε να διατηρήσει τον συντονισμό των εσωτερικών μερών του, προσπάθησε να προσαρμόσει το περιβάλλον στις ανάγκες και στους σκοπούς του συστήματος και να αντιμετωπίσει αυτήν την απόκλιση. Η πολιτική τάξη χρησιμοποίησε την αστυνομία για να καταστείλει τις διαμαρτυρίες και ταυτόχρονα αποστασιοποιήθηκε από το κίνημα. Η Εκκλησία, οι πολιτιστικές αρχές οι δημοτικές αρχές, και τα Μ.Μ.Ε. διατήρησαν «ουδέτερη» στάση διότι διαισθάνθηκαν ότι το πλήθος εύκολα μπορούσε να μεταπηδήσει και σε άλλα αιτήματα πέρα από την ανεργία και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Επίσης φοβήθηκαν την πλήρη κατάρρευση της θεσμικής σταθερότητας από το κίνημα των Αγανακτισμένων που συνεχώς μεγάλωνε. Στην περίπτωση των Αγανακτισμένων οι θεσμοί συμπίπτουν με τους πολιτικούς μηχανισμούς οι οποίοι μη λαμβάνοντας ενεργή θέση άφησαν το κίνημα να εξασθενήσει και να εξαφανισθεί.

2.1 Κίνημα Αγανακτισμένων και Μ.Μ.Ε.

 Το κίνημα είχε υποστήριξη από μεγάλο μέρος των πληθυσμών των κρατών όπου έλαβε χώρα, παρόλο που δεν συμμετείχαν ενεργά στις διαμαρτυρίες. Μεγάλο μέρος των μη συμμετεχόντων, ενταγμένοι στο σύστημα, παρακολουθούσαν τις εξελίξεις από τα Μ.Μ.Ε. τα οποία διεθνώς μετέδιδαν εικόνες αλλά δεν τοποθετήθηκαν διότι οι διαμαρτυρίες αρκετές φορές στράφηκαν και εναντίον τους. Τα Μ.Μ.Ε. ως «τέταρτη» εξουσία, και ένας από τους βασικούς θεσμούς του συστήματος απέφυγε την ξεκάθαρη τοποθέτηση απέναντι στο κίνημα των Αγανακτισμένων. 

            Η λειτουργική ανάλυση των μέσων επικεντρώνεται στη συνεισφορά των μέσων για τη διατήρηση της ευταξίας και της κοινωνικής δομής οπότε να υπάρχει κοινωνική ισορροπία. Οι λειτουργίες των μέσων μπορούν να διαχωριστούν στις «φανερές» και στις «αθέατες». Το κίνημα των Αγανακτισμένων προβλήθηκε από τα μέσα και έγινε οι καταγραφή των γεγονότων κατά τη διάρκεια ζωής του, αυτή ήταν μία «φανερή» λειτουργία. Η «έκδηλη και λανθάνουσα» ήταν η διαμόρφωση της αντίληψης και της στάσης του κοινού όχι μόνο για τα διαδραματιζόμενα γεγονότα αλλά και για τους ανθρώπους που συμμετείχαν[17].

            Ο λειτουργισμός θεωρεί την κοινωνία ως ένα οργανισμό διαπλεκόμενων, επαναλαμβανόμενων και καθορισμένων δραστηριοτήτων, από τις οποίες κάποιες είναι αναντικατάστατες διότι  συνεισφέρουν στην διατήρηση της ισορροπίας, η οποία κατέχει τον κυρίαρχο ρόλο. Τα μέσα θεωρούνται απαραίτητα συστατικά για την κοινωνική δομή χωρίς τα οποία δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί η κοινωνία. Ωστόσο τα μέσα μπορούν να χαρακτηριστούν δυσλειτουργικά όταν παρουσιάζουν μορφές παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς[18].  

            Τα Μ.Μ.Ε. έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο κίνημα των Αγανακτισμένων παρουσιάζοντας τα γεγονότα δείχνοντας φανερά ότι βρίσκονται κοντά τους αλλά στην αθέατη πλευρά τους υποστήριξαν τους θεσμούς και τους πολιτικούς μηχανισμούς παρουσιάζοντας άτομα να διαμαρτύρονται για «κάτι», χωρίς να γνωρίζουν τι. Παρέμειναν στην καταγραφή των γεγονότων και παρουσίασαν την ανάλυση του κινήματος χρησιμοποιώντας άτομα που υποστήριζαν το σύστημα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

            Όπως υποστήριξε ο Parson η διατύπωση της μακροθεωρίας του δεν μπορούσε να απαντήσει ολοκληρωτικά στην κοινωνική μεταβολή, στη συλλογική δράση και στα κοινωνικά κινήματα[19]. Τα αρνητικά της θεωρίας του Merton είναι ότι δεν εξηγεί την ύπαρξη των κοινωνικών τάξεων και γενικότερα των κοινωνικών ομάδων. Επίσης δεν μπορεί να αναλύσει τη σχέση της κοινωνικής στρωμάτωσης και των πολιτικών συγκρούσεων[20].

            Το πρόβλημα που παρουσιάζει η Λειτουργική Θεωρία είναι το ανέφικτο της κοινωνικής αλλαγής, διότι ναι μεν η Θεωρία παρουσιάζει την κατάλληλη μέθοδο που θα αναγνώσει τις κοινωνικές ανάγκες, αλλά αυτές τις ανάγκες θα τις κάνει να αφομοιωθούν μέσα στις δομές του συστήματος και όχι να δράσουν ως παράγοντες αλλαγής. Κατά συνέπεια, το σύστημα μπορεί να εξισορροπείται από μόνο του, παρά την ύπαρξη εξωτερικών παραγόντων.

Ωστόσο τα παραπάνω αρνητικά στοιχεία της Λειτουργικής Θεωρίας αποτελούν στοιχεία από όπου  μπορεί να ειδωθεί η «ελληνική πραγματικότητα»[21] διότι το κίνημα των Αγανακτισμένων αποτέλεσε μια αντίδραση προς το σύνθημα των Ισπανών «Έλληνες Ξυπνήστε»[22] και δεν επέφερε σημαντικές αλλαγές. Η ελληνική κοινωνική δομή εξισορρόπησε τελικά την άρνηση του υποσυστήματος – κινήματος και ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη πορεία της. Τα κινήματα των Αγανακτισμένων πραγματοποίησαν τον κύκλο τους και «εξαφανίστηκαν». Το σύστημα κυριάρχησε διατηρώντας το ισχύοντα πολιτικοοικονομικό καθεστώς. Μόνο στην Ιρλανδία μετά την παρουσία του κινήματος των Αγανακτισμένων επήλθαν ουσιαστικές και σημαντικές κοικωνικοπολιτικές και οικονομικές μεταβολές[23].

Το κίνημα των Αγανακτισμένων δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που θέτει ο Parson για την επιτυχία ενός επαναστατικού κινήματος οπότε αποτελεί και ένα ερώτημα προς διερεύνηση κατά πόσο ευσταθεί ο χαρακτηρισμός «κίνημα». Οι Αγανακτισμένοι προερχόμενοι από το ίδιο το σύστημα αδυνατούσαν να αλλάξουν τον εαυτό τους για να καταφέρουν να αλλάξουν το σύστημα οπότε επέστρεψαν σε αυτό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Αλεξανδρόπουλος, Στ. (2001). Θεωρίες για τη συλλογική δράση και τα κοινωνικά κινήματα. Τομ.Α΄. Εκδόσεις: Κριτική.

Bottomore, B.T. (1974). Κοινωνιολογία. Τσαούση, Γ.Δ. (μτφρ.). Εκδόσεις  Gutenberg.

Τσαούσης, Δ. (1989). Η κοινωνία του ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις  Gutenberg.

Marcuse, H. (1971). Ο Μονοδιάστατος άνθρωπος. Λυκούδη, Μπ.(μτφρ). Εκδόσεις Παπαζήση.

Williams, K. (2003). Understanding Media Theory. London: Edition Arnold.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Ξυπνήστε  Έλληνες

http://eleytheroi-ellines.blogspot.com/     (τελευταία προσπέλαση 19/2/2012).

protagon.gr ιστορίες για να σκεφτόμαστε διαφορετικά

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=7024    (τελευταία προσπέλαση 7-2-2012)

Tragiko.com 24ώρη ενημέρωση και ψυχαγωγία

http://www.tragiko.com/2011/06/m.html#axzz1n0tPQuwR (τελευταία προσπέλαση 19/2/2012).

ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Δελτίο ειδήσεων ΝΕΤ στις 9.00μμ, 24/2/2012.

---

[1] Στις χώρες Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ελλάδα.

[2] Williams (2003:47).

[3] Αλεξανδρόπουλος (2001:200,202).

[4] Λανθάνουσα λειτουργία είναι η απρογραμμάτιστη αποχώρηση για κάποιες ώρες από την εργασία.

[5] Δυσλειτουργία είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση.

[6] Τσαούσης (1989:172).

[7] «Θεωρίες της δυναμικής των τάξεων, των συγκρουόμενων ομαδικών πιέσεων, των ρευμάτων εξουσίας και της ασκήσεως διαπροσωπικών σχέσεων».Bottomore (1974:68).

[8] Σε αντίθεση με τον Λειτουργισμό ο οποίος υποστηρίζει το status quo και αρνείται το μετασχηματισμό της κοινωνικής τάξης πραγμάτων.

[9] http://www.tragiko.com/2011/06/m.html#axzz1n0tPQuwR (τελευταία προσπέλαση 19/2/2012).

[10] Αλεξανδρόπουλος (2001:216).

[11] Αλεξανδρόπουλος (2001:217-218).

[12] Αλεξανδρόπουλος (2001:219).

[13] Αλεξανδρόπουλος (2001:228).

[14] Marcuse (1971:31-33).

[15] Αλεξανδρόπουλος (2001:205).

[16] Αλεξανδρόπουλος (2001:203).

[17] Williams (2003:48).

[18] Williams (2003:49).

[19] Αλεξανδρόπουλος (2001:229-230).

[20]Bottomore(1974:244).

[21] http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=7024    (τελευταία προσπέλαση 7-2-2012)

[22] http://eleytheroi-ellines.blogspot.com/     (τελευταία προσπέλαση 19/2/2012).

[23] Δελτίο ειδήσεων ΝΕΤ στις  9.00μμ, 24/2/12.